25 stycznia 2024, godz. 13:00
mgr Wawrzyniec Orliński, dr Anna Salina
“Te absurdalne badania nazwisk…” – czyli o Wróblach, Kawkach, Kosach, Serokach i realizacji projektu badań genetycznych dawnych mieszkańców terenów leżących nad dolną Narwią i Bugiem.
Adres spotkania Z00M (proszę wkleić do paska adresów przeglądarki, uprzednio zastąpiwszy [nazwy znaków w nawiasach kwadratowych] danymi znakami:
https[dwukropek i dwa ukośniki]us02web[kropka]zoom[kropka]us/j/84905649871?pwd=a3VFanl1NTRPd3RXT0hlYXRIdjkwQT09
Abstrakt: Spory odsetek „zwierzęcych” nazwisk wśród mieszkańców terenów położonych na południe od dolnego biegu Narwi i Bugu oraz krążąca w gminie Nieporęt legenda, że osoby o „ptasich” nazwiskach (ze szczególnym wskazaniem na rodzinę Wróblów) mają pochodzenie tatarskie, stały się inspiracją dla przeprowadzenia projektu badań genetycznych ludności tego obszaru. Przedsięwzięcie to nawiązuje bezpośrednio do analogicznego projektu badań genetycznych ludności Urzecza – mikroregionu etnograficznego położonego w pasie osadnictwa nadwiślańskiego ciągnącego się od ujścia Pilicy po warszawską Saską Kępę.
Głównym celem projektu pt. „Nad dolną Narwią i Bugiem – Badania DNA rodzin ze środkowego Mazowsza” są badania genetyczne (chromosomu Y) i historyczne (a w ich ramach: genealogiczne i archeologiczne) z wykorzystaniem ustaleń językoznawstwa – antroponomastyki, zmierzające do zbadania pochodzenia etnicznego oraz kierunków, przyczyn i czasu migracji przodków rodzin zamieszkałych na terenie dawnej parafii Nieporęt i parafii ościennych. W grudniu 2023 r., po zbadaniu testami STR, SNP i WGS przeszło 65 osób, zakończyła się pierwsza, wstępna część tego wieloetapowego i zakrojonego na wiele lat przedsięwzięcia.
W ciągu prac nad projektem nieocenioną pomocą okazał się Internetowy słownik nazwisk w Polsce (www.nazwiska.ijp.pan.pl), który służył do wyjaśniania znaczeń części nazwisk, ustalania ich liczebności i zasięgu występowania w Polsce. Te ostatnie informacje w połączeniu z indeksami akt metrykalnych umieszczonymi na stronie www.geneteka.genealodzy.pl pomagały w ustalaniu miejsc kształtowania się poszczególnych nazwisk i kierunków ich rozprzestrzeniania wraz z noszącymi je rodzinami, także po II wojnie światowej. Niejednokrotnie udawało się znaleźć pierwsze pisane wzmianki o nazwiskach starsze niż te prezentowane w Słowniku, a nawet, jak się wydaje, dokonywać korekt w ich proponowanej etymologii.
Celem wystąpienia jest m.in. prezentacja problemów antroponomastycznych, które wystąpiły w trakcie prowadzonych badań, wskazanie podań rodzinnych, które po przeprowadzeniu projektu zatrzęsły się w posadach oraz odpowiedź na pytanie, czy badania genetyczne są w stanie tworzyć nowe legendy…